ऊन पावसाचा पाठशिवणीचा खेळ सुरू झाला की आपण समजायचं ……… श्रावण आला ! आणि श्रावण आल्यावर मात्र बालकवींची श्रावणमास ही कविता ओठावर येणार नाही असा मराठी माणूस विरळाच !
Table of Contents
श्रावणमासी हर्ष मानसी
हिरवळ दाटे चोहीकडे
क्षणात येते सर सर शिरवे
क्षणात फिरूनी ऊन पडे !
बालकवींची ही कविता ऐकली की श्रावणातला सारा निसर्ग आपल्या डोळ्यांसमोर उभा राहातो. आणि म्हणावेसे वाटते. प्रत्यक्षाहूनी प्रतिमा उत्कट !”
खरंच निसर्गाचं एक वेगळंच रूप आपल्याला श्रावणात दिसू लागतं. हिरवेगार डोंगर, दुथडी भरून वाहणार्‍या नद्या. ओढे- नालेदेखील आपले लाल गढूळ झालेले पाणी सोडून नितळ पाण्यासह धावू लागतात. झाडे, झुडपे आपल्या हिरव्या अंगावर पांढर्‍याशुभ्र जलबिंदूचे मोती लेवून उभी असतात.
सारे माळरान हिरव्या, कुठे गडद हिरव्या तर कुठे पोपटी रंगात पहुडलेले दिसते. सार्‍या सृष्टीचं अंग- प्रत्यांग कसं प्रफुल्लित झाल्यासारखं दिसतं. आकाशाची निळाई डोंगररांगेत शिरून ते निळेनिळे झाल्यासारखे वाटतात. श्रावणात तर मला आकाश एखाद्या क्रीडांगणासारखेच भासते.
कारण कधी काळ्या तर कधी पांढर्‍या ढगांची अवकाशाच्या मैदानात नुसती पळापळच चाललेली दिसते. अन् आभाळात सुरू असलेली ही क्रीडाजत्रा झाडे- झुडूपे बघत असतात. वार्‍याच्या झोताबरोबर हसत डुलत आपल्या पानांच्या हातांनी टाळ्या वाजवत ह्या श्रावणातल्या अवकाश क्रीडेचा आनंद लुटत असतात. प्राणी-पक्षी आनंदाने विहार करत असतात.
मध्येच एखादी बगळ्यांची सुरेख माळ आकाशावर विलोभनीय नक्षी काढत दिसेनाशी होते. असा हा श्रावण……, सूर्याचा कोवळा प्रकाश पडून पिंपळपाने सोन्याची दिसू लागतात तोच आभाळ भरून येतं अन् पावसाची एखादी हलकी सर इंद्रधनुचा सप्तरंगी हार घेऊन अवतीर्ण होते. ते नयनरम्य इंद्रधनुष्य नजरेतून मनात पोहोचेपर्यंत पुन्हा कोवळ्या उन्हाची तिरीप पिवळेधमक सोने पानाफुलांवर उधळत येते.
मग प्राणी- पक्ष्यांच्या मस्तीला उधाण येते. गायी वासरे माळरानावर चराण्यासाठी येता. नवतरुण वासरांचे मात्र खाण्यापेक्षा हुंदडण्याकडेच लक्ष जास्त! एकमेकांना ढुशा दे, कधी पायाने तर कधी शिंगाने माती उकर, दोन घास लुसलुशीत गवतावर ताव मारून आभाळातल्या ढगांकडे बघत बस, मग मधेच अंगात वारे शिरल्यासारखे धावत सुटतात. खरंच अशा वासरांच्या लीला पहाण्यातसुद्धा एक प्रकारची गंमत असते.
रंगीबेरंगी फुलपाखरे, आपले चंदेरी पंख फडफडवत फिरणारे चतूर, लाल, काळपट रंगाचे भुंगे असे कितीतरी कीटक आपल्या अवतीभवती दिसू लागतात. अगदी आनंदाने फुलांमधला मकरंद खाताता स्वच्छंदपणे विहारत असतात.
माणसांसोबतच प्राणी, पक्षी, कीटक, झाडे, झुडपे, डोंगर, नद्या- नाले, माळराने अगदी सारे सारे आनंदात असतात. कारण त्यांचा श्रावण आलेला असतो.
हासरा नाचरा जरासा लाजरा
सुंदर साजिरा श्रावण आला
कविवर्य कुसुमाग्रज म्हणजेच आपले ज्ञानपीठ विजेते वि. वा. शिरवाडकर यांनी श्रावणाचं अप्रतिम वर्णन केलेले आहे. हासरा नाचरा जरासा लाजरा… हे शब्द उच्चारताच डोळ्यांसमोर एक अल्लड प्रतिमा उभी राहाते.
कविवर्य बा.भा. बोरकरांनी तर श्रावणाचे एक वेगळेच वर्णन केले आहे. ते तर म्हणतात अहो “सृष्टीला लागला पाचवा महिना!” एखादी गर्भार स्त्री पाचव्या महिन्यात जशी सुंदर दिसते, अगदी तशीच आपली ही हिरवी नटलेली सृष्टी अतिसुंदर आणि विलोभनीय दिसू लागते.
समुद्र बिलोरी आईना
सृष्टीला पाचवा महिना
कटीस अंजिरी नेसू
गालात मिश्कील हासू
लावण्य जात असे ऊतू
जीवाची होते गं दैना
सृष्टीला पाचवा महिना !
श्रावणात सृष्टीच्या नटण्याला जसा बहर येतो. तसा कवींच्या प्रतिभेलाही श्रावणबहर येतो. अगदी बालकवितेतही आपल्याला श्रावण भेटतो. अन् श्रावणात शाळकरी मुले मुली कशी मजा घेतात. त्यांच्या कल्पनाशक्तीला कसा बहर येतो. याचं यथार्थ वर्णन आपल्याला बालकवितेतूनही दिसून येतं.
एका बालकवितेत एक कवी म्हणतो….
पहा रूपेरी श्रावणधारा
सरसर सरसर येती जाती
रूप धरेचे पहाण्यासाठी
दूत रवीचे अवतरती
पावसात मुलांचे कल्पनाविश्व विस्तारत जाते अन् श्रावणमास त्यावर कळस चढवतो…..
जलधारांचे पकडून धागे
उडवू लागली पतंग ढगांचे
लपून बसली कधी मुले ती
स्वेटर घालून शुभ्र धुक्याचे !
एका बालकवितेत तर भन्नाट कल्पना येते…….
मुली म्हणाल्या आम्हास हवा तो
रंगीत गजरा इंद्रधनूचा
घसरगुंडी ती पाहून अद्भुत
चेहरा फुलला पोरांचा !
तर एका कवितेत एका मुलाचे मनोगतच येते ते असं…….
चैत्र -वैशाख , अश्विन -कार्तिक
मला न आवडे कोणी दुसरा
प्रिय मजला एकच आहे
रिमझिम रिमझिम श्रावण हसरा !
तर असा हा श्रावण महिन्याचा महिमा ! संपूर्ण निसर्ग सृष्टीत आणि साहित्य सृष्टीतदेखील; सार्‍यांची मने हिरवीगार, प्रफुल्लित आणि क्षणात चिंब करणारा…. श्रावणमास! श्रावणमास!!
अधिक माहिती साठी भेट द्या – मराठी सखा
श्रावण महिना किती दिवसांचा असतो?
श्रावण महिना या वर्षी दोन महिन्याचा आहे.
श्रावण सोमवार किती?
२०२३ च्या श्रावण महिन्यात एकूण ८ श्रावणी सोमवार आहेत .